Bijdrage debat Voorjaarsnota (11 juli 2023)
Bijdrage debat Implementatie Europese Klimaatwet (maidenspeech) (27 juni 2023)
Voorzitter,
Het is een voorrecht om hier vandaag het woord te mogen voeren, mijn eerste keer in deze Kamer. Des te meer omdat we hier vandaag een wet bespreken die mij na aan het hart gaat, niet in de minste plaats omdat ik zelf twee jonge kinderen heb en de wetgeving die we hier vandaag behandelen directe invloed heeft op het leven van Julie & Max in de toekomst.
Maar het gaat natuurlijk niet alleen om onze eigen kinderen. Op 18-jarige leeftijd mocht ik de Nederlandse jongeren vertegenwoordigen tijdens de Kindertop van de Verenigde Naties. Het was in de tijd van de conservatieve George W. Bush. Het recht op reproductieve gezondheid werd in twijfel getrokken en beperkt (soms lijkt het wel of de tijden herleven). In mijn speech in de zaal van de Algemene Vergadering zei ik dan ook dat we niet moeten ontkennen dat jongeren seks hebben, dat toegang tot seksuele voorlichting en voorbehoedsmiddelen van levensbelang zijn en dat kinderen en jongeren betrokken moeten worden bij de het maken van beleid dat hen aangaat. Representatie doet ertoe! Maar ook toen, in 2002, werd al expliciet de aandacht gevraagd voor het beschermen van onze aarde voor kinderen.
Later werd ik lid van de Worldconnectors. Deze opvolger van de commissie Claus zet zich onder andere in om de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties te behalen. Een van de concrete projecten waar we ons op richtten was de ‘Ombudsman voor de toekomstige generaties’. Deze positie wordt nu concreet ingevuld door Jan van de Venis die zich onvermoeibaar inzet voor het meenemen van de belangen van de toekomstige generaties in huidig beleid.
Hij wees mij voor mijn installatie op het schilderij op het plafond van de Eerste Kamer op het Binnenhof. Daar kijken de kinderen vanuit de lucht op ons neer. En wanneer je nu via de Kazernestraat dit gebouw betreedt zie je een uitsnede van deze plafondschildering. En eigenlijk symboliseert dit mooi hoe ik mijn rol als Eerste Kamerlid wil vervullen: een bijdrage leveren aan goede wetgeving, wetgeving die rechtmatig, uitvoerbaar en handhaafbaar is, zodat ook de toekomstige generaties hiervan de vruchten kunnen plukken. En hoewel we nu niet direct in deze zaal door de schildering aan de generaties worden herinneren, zien we gelukkig als wij naar boven naar de tribune kijken, elke dinsdagmiddag groepen jongeren van ProDemos die ons verantwoordelijk houden voor hun toekomst.
Voorzitter, in mijn andere werkzaamheden houd ik me als wetenschapper bezig met veiligheid. Meestal met veiligheid in de klassieke zin van het woord: gewapende conflicten, spionage, terroristische aanslagen. Maar veiligheid gaat veel verder dan dat. Het heeft de maken met sociale veiligheid, maar het gaat ook over klimaatveiligheid. Niet voor niets werd al in 2002 in het Outcome Document van de Kindertop al expliciet gesproken over het beschermen van de aarde voor de huidige en toekomstige generaties.[1] En ik zie ook de directe link tussen veiligheid in de klassieke zin van het woord en klimaatveiligheid: we hebben al gezien dat van verandering van het klimaat (bijvoorbeeld droogte, overstromingen en schaarste) een directe aanleiding voor conflict en onveiligheid kan zijn. De verandering van het klimaat heeft een grote impact. Op ons leven hier, maar ook op het leven van mens, dier en natuur op andere plekken in de wereld. En zeker op de generaties die na ons komen.
Als wetenschapper sta ik ook graag even stil bij twee boegbeelden als het gaat om wetenschappers in de politiek, Els Borst en Annelien Bredenoord. Els Borst benadrukte al het belang van het gebruiken van wetenschappelijke inzichten om problemen in de samenleving aan te pakken. Annelien Bredenoord sprak hierover tijdens de Els Borst Netwerklezing in mei van dit jaar en voegde hieraan toe dat om de grote vraagstukken van deze tijd, waaronder ik klimaatverandering schaar, op te lossen, je interdisciplinair moet samenwerken. En hoewel zij het belang van wetenschappelijk onderzoek benadrukte, gaf zij ook aan dat de wetenschap niet de legitimiteit heeft om uit de uiteindelijke, normatief-politieke keuzes te maken, dat moeten wij als politici doen.[2]
Voorzitter, en dat brengt mij bij de wet die vandaag op de agenda staat. Ik ben blij en trots dat minister Jetten deze ambitieuze Klimaatwet vandaag aan ons voorlegt. Dit wetsvoorstel brengt het Nederlandse beleid in overeenstemming met de emissie-reductie doelen uit de Europese Klimaatwet. Deze wet moet ervoor zorgen dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is.
Ik heb de kritiek van de vorige sprekers gehoord: sommigen zijn bang dat de kosten niet opwegen tegen de lasten. Laat ik daar heel duidelijk over zijn: uit wetenschappelijk onderzoek (onder andere van Nobelprijswinnaar Stiglitz, blijkt: niets doen, of te weinig doen is altijd duurder en pakt op de lange termijn slechter uit voor alle betrokkenen.
Ik ben blij met de keuzes die deze minister durf te maken wanneer het gaat om het voeren van een ambitieus klimaatbeleid. Natuurlijk ben ik ook kritisch, ik heb de zorgen van de sprekers ook gehoord. Want met alleen het verhogen van de doelstellingen zijn we er niet. Maar met dit ambitieuze klimaatbeleid krijg ik in ieder geval steeds meer vertrouwen dat we ook echt aan de doelstellingen kunnen gaan voldoen. Want het opstellen van ambitieuze plannen is niet het doel, het daadwerkelijk behalen van deze doelstellingen wel!
In het Klimaatpakket zijn aanvullende maatregelen opgenomen, die ingevuld hadden moeten worden in het Landbouwakkoord. Graag vraag ik aan de minister wat de consequenties zijn voor het stuklopen van de onderhandelingen zijn voor de emissiereductie in de landbouw.
En daarbij vraag ik heel graag ook nog aandacht voor de (ongewilde) effecten die ons klimaatbeleid kan hebben op de wereld om ons heen, de heer Crone sprak daar ook al over. Tijdens de internationale conferentie over klimaatfinanciering die afgelopen week plaatsvond in Parijs gaven regeringsleiders aan dat landen niet zouden hoeven kiezen tussen het bestrijden van armoede en het aanpakken van klimaatverandering en dat hier nu ook eindelijk budget voor komt. De afspraken zijn al gemaakt tijdens de Klimaattop in Kopenhagen in 2009 (14 jaar geleden!), maar lijken dan nu ook daadwerkelijk uitgevoerd te gaan worden. Ik wil dan ook aan de minister vragen wat de implicaties zijn voor de Nederlandse regering. Hoeveel gaat Nederland, naar rato, bijdragen en hoe gaat de minister er ook voor zorgen dat dit geld, op korte termijn, beschikbaar gesteld gaat worden.
Maar dit fonds alleen is natuurlijk niet genoeg, wij hebben zelf ook de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het beleid dat wij voeren om klimaatverandering tegen te gaan, niet op een andere plekken in de wereld een negatief effect heeft. Nederland staat op de 160e (van de 163!) plek van de SDG spill over index[3]. Deze index geeft aan hoe het beleid en de uitvoering van het beleid door landen een positief of negatief effect heeft op het vermogen van andere landen om de SDGs te behalen. Nederland scoort al jaren als een van de slechtste landen, met name, door: stikstof, CO2 uitstoot, exporteren van plastic afval, en het zijn van een belastingparadijs. Graag zou ik aan de minister willen vragen hier concreet op in te gaan met betrekking tot de wet die vandaag voorligt.
En we spreken hier vandaag natuurlijk over de implementatie van de wet in het Europese deel van Nederland, maar ik zou hier vandaag toch ook graag kort stilstaan bij de impact van klimaatbeleid op de Caribische delen van ons koninkrijk. Graag vraag ik dan aan de minister om toe te lichten hoe hij bij de uitvoeren van deze wet, en daarmee het aangescherpte klimaatbeleid in brede zin, rekening te houden met specifieke impact op de Caribische eilanden.
Voorzitter, ik rond af. Dit was mijn eerste inbreng in uw Kamer. Het stemt mij vrolijk dat deze mocht gaan over een wet waar zoveel ambitie uitspreekt. Ik zie er naar uit om hieraan in de komende vier jaar in deze Kamer een bijdrage te mogen leveren. En ondanks dat we in deze zaal niet van boven in de gaten worden gehouden door de generaties die na ons zullen komen, zal ik hun belangen altijd meenemen in mijn werk voor deze Kamer.
[1] A world fit for children : (un.org), p. 3.